Feliks Konarski Ref-Ren
„Z pisarzy emigracyjnych tylko jeden zdobył nieśmiertelność. Jeśli nie nieśmiertelność, to w każdym razie żywot bardzo, bardzo długi. Sto, może dwieście lat, może więcej. O innych, nawet o wszystkich laureatach konkursów literackich, ba, nawet członków emigracyjnej akademii literatury, ludzie rychło zapomną, a jego pieśń ujdzie cało i śpiewać ją będą przyszłe pokolenia. On jeden już za życia dożył tej pociechy, że ta pieśń zabłądziła pod strzechy, do koszar, do szkół, do fabryk, na ulice miast, jak Polska długa i szeroka. Przejdą lata i wieki przeminą, pozostaną ślady dawnych dni, zostanie ta pieśń o Monte Cassino, o makach czerwonych niczym krople krwi...”
Zygmunt Nowakowski
Tak o Feliksie Konarskim pisał krytyk literacki Zygmunt Nowakowski. Autor wspomnianej pieśni Czerwone maki na Monte Cassino urodził się 9 stycznia 1907 roku w Kijowie. Jako czternastoletni chłopak przeszedł przez „zieloną granicę” i dotarł do Warszawy. Tu ukończył gimnazjum, a następnie rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Już wtedy zaczął pisać, zainteresował się też muzyką i teatrem.
Ważnym momentem w życiu Konarskiego było poznanie Konrada Toma, który ułatwił mu autorski start i wymyślił dla niego pseudonim Ref-Ren. Pierwszymi przebojami młodego artysty były piosenki Wiosna, wiosna jest nareszcie oraz Pięciu chłopców z Albatrosa. Przed II wojną światową jego teksty śpiewali popularni artyści teatrów kabaretowych.
W 1931 roku Feliks Konarski roku ożenił się z Niną Oleńską (Janiną Piwocką) – tancerką, piosenkarką i aktorką. Do historii przeszła jej niezapomniana kreacja, komiczna postać Ochotniczki Helenki, kobiety-żołnierza w za dużych butach i mundurze, ze sterczącymi warkoczykami, stworzona w czasie wojny przez Konarskiego. Nina Oleńska zmarła w roku 1983 i spoczywa na cmentarzu Maryhill obok męża.
Na początku lat trzydziestych Konarski współpracował z popularnymi wówczas teatrzykami objazdowymi. W roku 1934 postanowił założyć własny wędrowny zespół rewiowy Wesoły Murzyn, który przez kilka lat występował w miastach i miasteczkach Małopolski, między innym w Tarnowie, Rzeszowie i Nowym Sączu, a od 1936 roku głównie we Lwowie.
Wybuch II wojny światowej zastał Konarskiego we Lwowie. Mimo trudności, poeta nie zrezygnował z występów. Wraz z zespołem muzycznym i grupą artystów dawał przedstawienia na terenie Rosji Sowieckiej. Gdy jesienią 1941 roku dotarła do niego wiadomość o tworzeniu Armii Polskiej, postanowił dotrzeć do polskich punktów zbornych. Przez kolejne lata był żołnierzem 2. Korpusu gen. Władysława Andersa. Pełnił funkcję kierownika artystycznego Czołówki Teatralnej Polish Parade, z którą przeszedł cały szlak bojowy z Rosji przez Persję, Irak i Palestynę do Włoch. We Włoszech w pobliżu Monte Cassino w maju 1944 roku napisał słowa pieśni Czerwone maki…
Polska Parada – zespół reprezentacyjny Polskiej Armii dawał koncerty dla żołnierzy amerykańskich i angielskich, występował przed irackim szachem oraz królem Egiptu. Dużym sukcesem propagandowym i artystycznym było zajęcie przez zespół 2.Korpusu pierwszego miejsca na zorganizowanym w Rzymie Festiwalu Muzyki Międzynarodowej. Artyści Konarskiego przede wszystkim jednak nieśli otuchę i rozrywkę żołnierzowi polskiemu.
Po wojnie Konarski osiedlił się najpierw w Londynie, a od 1965 roku mieszkał w Chicago. Na emigracji – w Anglii i w Stanach Zjednoczonych – prowadził własny Teatr Ref-Rena. Z Niną Oleńską i grupą innych aktorów-emigrantów jeździł po całym świecie, wszędzie tam, gdzie po wojnie rozsiani byli Polacy, aby dać im „polskie słowo, okraszone odrobiną humoru i szczyptą sentymentu”. Występował w Wielkiej Brytanii, Kanadzie, Francji i Stanach Zjednoczonych. W latach 50. i 60. nagrał kilkadziesiąt audycji dla Radia Wolna Europa oraz polskiej sekcji BBC w Londynie. W Chicago przez 25 lat prowadził program radiowy Czerwone maki.
Powojenna twórczość Ref-Rena, autora nieśmiertelnych Czerwonych maków na Monte Cassino jest bardzo bogata: napisał setki wierszy i piosenek, tworzył widowiska dożynkowe, programy okolicznościowe na święta narodowe i kombatanckie oraz skecze i monologi dla teatru rewiowego, komponował muzykę do swoich piosenek. Piórem uwieczniał spotykanych ludzi, zdarzenia i sytuacje, własne przeżycia i nastroje. Wyśpiewywał tęsknoty, ból, radości i marzenia rozsianych po świecie rodaków. Przetłumaczył na język polski libretto musicalu Skrzypek na dachu i jako pierwszy wystawił w Chicago sztukę Karola Wojtyły Przed sklepem jubilera.
Feliks Konarski to Polak i patriota, który nieugięcie głosił prawo Polski do wolności i samostanowienia. Ogromnie tęsknił za krajem. Marzył o odwiedzeniu ojczyzny, ale twierdził, że „nastąpi to wtedy, gdy Polska odzyska niepodległość, chociaż bardzo wątpię, czy nastąpi to za mojego życia…”. Dożył momentu, gdy Polska powróciła do grona wolnych narodów, ale nie zdążył zrealizować wymarzonej podróży…
Zmarł w Chicago 12 września 1991 roku.
Za swoje dokonania w czasie wojny i za popularyzowanie polskiej kultury a emigracji został dwukrotnie odznaczony Orderem Polonia Restituta (Krzyż Kawalerski i Komandorski) przez Prezydenta R.P. na uchodźstwie oraz pośmiertnie Krzyżem Odrodzenia Rzeczpospolitej Polskiej.
„Czerwone maki na Monte Cassino"
Ta piosenka od 1944 r. jest drugim hymnem polskim. Powstała w czasie działań wojennych II Korpusu Wojska Polskiego pod Monte Cassino i stała się symbolem walk Polaków na wielu frontach Europy. Mówiono, iż stała się odpowiednikiem legionowego “Rozmarynu”. Ma szczególne znaczenie dla tych, którzy towarzyszyli jej narodzinom – żołnierzy II Korpusu. Powstała ona w nocy z 17 na 18 maja 1944 w pobliżu Monte Cassino, kiedy toczyły się ostatnie walki o klasztor i na kilka godzin przed jego zdobyciem. W pobliskim Campobasso, gdzie artyści występowali dla 23 Kompanii Transportowej, zainspirowany prowadzonymi nie opodal walkami Feliks Konarski (sławny Ref-Ren) napisał tekst.Tej nocy też przyjaciel Konarskiego, Alfred Schütz skomponował muzykę. Kompozytor zachwycony wersami, uniesiony toczącą się w pobliżu bitwą, zasiadł do pianina.
„Tak się to wszystko ze mną razem zlepiło, że nie wyobrażałem sobie, że tu może powstać inna melodia” – wspominał później Schütz.
Rano, 18 maja, żołnierze II Korpusu zatknęli na ruinach klasztoru biało-czerwoną flagę. Tego samego dnia w kwaterze generała Andersa w Campobasso, na akademii dla uczczenia zwycięstwa, czerdziestoosobowa orkiestra Alfreda Schütza wykonała po raz pierwszy „Czerwone maki na Monte Cassino”.
Data | Opis wydarzenia |
---|---|
1909-1939 – Polska |
|
9 stycznia 1907, Kijow | Feliks Konarski się urodził |
1921 | Przyjazd do Warszawy |
1925 | Debiut literacki |
1931 | Ślub z Niną Oleńską |
1934 | Założenie teatrzyku rewiowego Wesoły Murzyn |
1940-1942 – Rosja Sowiecka i Bliski Wschód | |
1941 | Wstąpienie do Armii Polskiej gen. Władysława Andersa |
1942-1943 | Na szlaku II Korpusu: Iran, Irak, Palestyna, Egipt |
1942 | Pierwsze przedstawienie Teatru Żołnierza Polskiego w Teheranie |
1943-1946 – Włochy |
|
17/18 maja 1944 | Napisanie tekstu pieśni Czerwone maki na Monte Cassino |
1946 | Piosenki z plecaka Helenki |
1947-1964 – Anglia |
|
1961 | Historia „Czerwonych maków” |
1961-1963 | Prezes ZASP za Granicą |
1965-1991 – Chicago |
|
1967 | Miłość w moim życiu. Wspomnienia. |
1968 | Audycja radiowa „Czerwone maki” |
1970 | Początek działalności Teatru Ref-Rena |
1972 | Wiersze sercem pisane t. I |
20 stycznia 1983 | Śmierć żony Niny Oleńskiej |
1988 | Wiersze sercem pisane t. II |
1990 | Odznaczenie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski |
12 września 1991 | Śmierć Feliksa Konarskiego |
17 września 1991 | Pogrzeb i pochówek na cmentarzu Mary Hill w Niles |
1994 | Odsłonięcie tablicy pamięci Feliksa Konarskiego – Fundacja Kopernikowska |
2004 | Czerwone maki na Monte Cassino. Wiersze i piosenki 1939-1945 |
2013 | Nadanie polskiej szkole w Des Plaines, Illinois imienia Feliksa Konarskiego |

Ref-Ren (Feliks Konarski) żył, by radować innych
Andrzej Azarjew „Dziennik Związkowy”, 20-22 września 1991 Urodził się na siedem lat przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Miał lat 13, gdy armia polska odpierała bolszewików

Feliks Konarski – Ref-Ren
Ref-Ren to najbardziej niezwykły, zabawny a zarazem sławny pseudonim sceniczny w polskim teatrze. Należy do Feliksa Konarskiego. Nadany mu przez Konrada Toma na początku kariery

Feliksa Konarskiego (Ref-Rena) wspominają…
Ryszard Mossin Feliksa Konarskiego – Ref-Rena – poznałem jesienią 1942 roku w Kanakinie, na pustyni irackiej, w miejscu postoju dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie. Od

„Czerwone maki” zakwitły w nocy
Archiwalna, unikatowa rozmowa z Feliksem Konarskim, Ref-Renem (1907-1991). „Kronika Montrealska”, maj 2016, autor: Piotr Grajda, Toronto Kolejna rocznica zwycięstwa pod Monte Cassino z 18 maja 1944,